Η αποτελεσματικότητα στη διαχείριση καταστάσεων και στην καθημερινότητα μας, μπορεί να επηρεαστεί από πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες.
Ποιος έχει ευθύνη για αυτό που μας συμβαίνει; Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς για να το διαχειριστούμε; Τι συνέπειες έχουν οι αποφάσεις και οι ενέργειές μας για εμάς και για τους υπόλοιπους εμπλεκόμενους; Τι προτεραιότητες έχουμε και τι επιδιώκουμε;
Αυτές είναι μερικές ερωτήσεις, οι απαντήσεις στις οποίες συνθέτουν την έννοια του κέντρου ελέγχου (locus of control). Με τον όρο αυτό, αναφερόμαστε στον στην τάση μας να αποδίδουμε όσα συμβαίνουνστη ζωή μας (τόσο θετικά όσο και αρνητικά) σε εσωτερικούς ή εξωτερικούς παράγοντες.
Όταν το κέντρο ελέγχου βρίσκεται εσωτερικά, αναλαμβάνουμε την ευθύνη των πράξεων μας και κινητοποιούμαστε είτε για να πετύχουμε στόχους είτε για να αλλάξουμε ό,τι είναι εφικτό σε καταστάσεις που μας δυσκολεύουν. Όταν το κέντρο είναι εξωτερικό, αποδίδουμε τις επιτυχίες ή τις αποτυχίες σε παράγοντες έξω από εμάς (π.χ. στην τύχη, στις συγκυρίες, σε άλλους ανθρώπους) και θεωρούμε ότι οι αποφάσεις και οι πράξεις μας δεν θα επηρεάσουν σημαντικά την έκβαση των πραγμάτων.
Η τάση μας προς το ένα (εσωτερικό κέντρο ελέγχου) ή το άλλο άκρο (εξωτερικό κέντρο ελέγχου) διαμορφώνεται από τις εμπειρίες και τα βιώματα μας, τις πεποιθήσεις, το περιβάλλον, τις επιδιώξεις μας. Δεν πρόκειται, ωστόσο, για ένα σταθερό, αμετάβλητο χαρακτηριστικό, αλλά για μια τάση που μπορεί να μετατοπιστεί.
Σε πρακτικό επίπεδο, αυτό σημαίνει ότι μπορούμε ανά διαστήματα -όταν καλούμαστε να διαχειριστούμε μια δυσκολία για παράδειγμα, να εξετάζουμε–απαντώντας ερωτήσεις όπως οι παραπάνω- πού βρίσκεται το κέντρο ελέγχου μας. Στη συνέχεια, να αξιολογούμε κατά πόσο είναι λειτουργικό για εμάς στην κάθε περίπτωση και αν το κρίνουμε απαραίτητο, να κάνουμε προσαρμογές και αλλαγές, με βάση τους στόχους και τις επιδιώξεις μας.
Ισορροπώντας το κέντρο ελέγχου, λαμβάνοντας δηλαδή υπόψη τόσο εσωτερικούς όσο και εξωτερικούς παράγοντες, όταν προσπαθούμε να εξηγήσουμε όσα συμβαίνουν γύρω μας, είμαστε σε θέση να τα διαχειριστούμε αποτελεσματικότερα. Αυτή η ισορροπία μας επιτρέπει να αντιληφθούμε τους περιορισμούς και να θέσουμε τα όρια που μας προστατεύουν, να διατηρήσουμε το κίνητρο μας, να ενισχύσουμε την αίσθηση ικανότητας και αυτοπεποίθησης και να επιτύχουμε συνολικά υψηλότερα επίπεδα ευημερίας.